Wolne sądy. O „Alchemii słowa” Jana Parandowskiego

Książki o książkach są dla fetyszystów. Dla tego rodzaju czytelników którzy, gdy akurat nie mają nic lepszego pod ręką, podpierają się lekturą etykiety majonezu. Sama obecność liter działa na nich kojąco. Czytają zawsze i wszędzie, niezależnie od okoliczności. To plemię, które ma dwie równorzędne ojczyzny: literaturę i prozę życia. Jest …

Pozyskiwanie Marii. „Jaremianka. Biografia” Agnieszka Dauksza

Nieuchwytna/osobna. Maria Jarema jest dla Daukszy wyzwaniem: „Pozyskiwanie Marii trwało długo. Tak długo, aż zrozumiałam: ona nie poruszy się beze mnie”. Biografka ma zatem nie lada kłopot, gdyż obrała sobie za bohaterkę postać zdawkową i do bólu konkretną. W listach do bliskich i pozostawionych materiałach Maria rzadko pisze o emocjach i …

Krzątanie się. Między literaturą a zwykłym życiem

„Krzątactwo utrzymuje codzienność w niepewnym punkcie napięcia między istnieniem a nicością. Choć nie słyszymy odgłosów walki przetaczającej się tam i z powrotem, bierzemy w niej udział. (…) Nie jest też ono pracą, bo nie buduje porządku społecznego, lecz egzystencjalny”.[1] „Podstawę naszego istnienia stanowi codzienność. A że fakt istnienia przeżywamy jako …

Wina, tożsamość i ścieżki prawdy. „27 śmierci Toby’ego Obeda” Joanna Gierak-Onoszko

W Kanadzie zmiany zaczęły się od języka. Uważność na słowa to dziś atut nie do przecenienia. Świadomość wagi wypowiedzianych słów otwiera bowiem wiele drzwi. Brak wrażliwości semantycznej może zaś złamać karierę. Nie ma więc przyzwolenia na nazywanie rdzennych mieszkańców regionu „Indianami”. Ze słownika wypadł też „Eskimos”. Bo mowa o nazewnictwie …

„Taśmy rodzinne” Maciej Marcisz. Mikrorecenzja

Maciej Marcisz w „Taśmach rodzinnych” próbuje zmierzyć się z tematem polskiej transformacji lat 90. Dziki kapitalizm, all inclusive na greckiej wyspie, pachnące szampony i markowe ubrania kontra reszta biednego, i tym samym mniej atrakcyjnego, świata. Nowobogaccy kontra prekariusze. Rodzina Małysów, która ma wszystko, bo głowa rodziny „dobrze kombinuje” i pozostała …

Im większa rozpacz, ty mniej trzeba zdań.”Fantom bólu” Hanna Krall

Nosiłeś tego dnia sweter z czerwonej puszystej wełny. „To był piękny sweter”, dodałeś, „z angory”. Po bardzo bogatym Żydzie…” Na nim były dwa skórzane pasy na krzyż, a pośrodku – na piersi – latarka. „Słuchaj, jak ja wyglądałem!” mówiłeś mi, kiedy zapytałam o dzień dziewiętnasty kwietnia… Wracając po latach do …

„Pienie kogutów, płacz psów” Wojciech Tochman. „Oskarżam Auschwitz” Mikołaj Grynberg. Notatki z lektur

Tochman i Grynberg obierają podobny punkt wyjścia. Obaj opisują krajobraz po katastrofie (wojnie, reżimie, ludobójstwie), obaj próbują zrozumieć procesy (od)budowania szeroko rozumianego życia społecznego i indywidualnej tożsamości. Ich teksty dobitnie pokazują, że nic nie dzieje się od razu. Ba! Że „uzdrowienie” nie jest sprawą jednego, lecz kilku pokoleń, że trauma …

Spór o pamięć. „My z Jedwabnego” Anna Bikont

Mniej niż jedna trzecia Polaków uważa, że Polacy powinni przeprosić za Jedwabne. Takie są ostatnie wyniki CBOS-u – podaje w swojej książce Anna Bikont. Autorka zaczęła pracę nad reportażem w 2000 roku, skończyła w 2004. Jej publikacja była uzupełnieniem książki „Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka” Jana Tomasza Grossa. Chciała opisać …

Gra w klasy. „Nie ma” Mariusz Szczygieł

Nie ma arcydzieła, czy jest? Wybitne małe formy czy kicz emocjonalny? Czy media społecznościowe, w których Szczygieł jest bardzo aktywny, zabijają reportaż (jak sugeruje kolega z redakcji), czy mu sprzyjają? Rozmieniają na drobne i czułostkowe, czy ułatwiają relację z odbiorcą? A może jedno i drugie? Czy to dobrze, że znamy …

Przywracanie pamięci. „Dziwniejsza historia” Remigiusz Ryziński

Ryziński jest mistrzem w tworzeniu opowieści o nieobecności. Nieobecności intencyjnej i nieintencyjnej. W swoim reporterskim debiucie „Foucault w Warszawie” poszukiwał śladów francuskiego filozofa, którego roczny pobyt w stolicy został owiany nutą legendy i tajemniczości. Natomiast teraz mamy do czynienia z historią „dziwniejszą”, której narracja nie znalazła miejsca w podręcznikach historii. …

Daleko od szosy, czyli przyrodopisarstwo

Dorastałam w miejscu, gdzie krzaki i drzewa rosły po horyzont. Wróbel czy sikorka? Buk a może dąb? Całą wiedzę na temat przyrody otrzymałam w pakiecie zaraz po urodzeniu. Trochę jak z dwujęzycznym dzieckiem. Nauka bezwiedna i najbardziej efektywna. Rozlewisko w środku lasu, ruiny dawnej wioski, polany pełne konwalii i prawdziwków …

Kilka eseistycznych notatek z biografii. „Gombrowicz. Ja geniusz. Tom I i II” Klementyna Suchanow

Mam dwa sugestywne obrazy związane z Gombrowiczem. Pierwszy, szczególnie mocny, bo familiarny. Jest krótko po premierze Ferdydurke, a recenzje w największych tytułach są, mówiąc delikatnie, średnie (bo krytycy główkują, cóż z tym novum zrobić. Zganić? Pochwalić? Bezpiecznej napisać, że raczej kiepskie). A młody i pewny siebie Witold wkracza do rodzinnego …

Notatki z lektury. „Ota Pavel. Pod powierzchnią” Aleksander Kaczorowski

Opowieść biograficzna. A może nawet opowiastka. Trudno bowiem książkę Kaczorowskiego określić mianem rasowej biografii. Raczej to „podróż śladami” lub ewentualnie „obraz fascynacji życiem i dziełem”. Mam trudności z klasyfikacją, bo tyleż tej książce sprzyjam, co mam kilka zarzutów formalnych. Ale od początku i po kolei. Autor, podobnie jak wcześniej zrobiła …

„Jazz! Nie Komeda”. „Komeda. Osobiste życie jazzu” Magdalena Grzebałkowska

Quasi – recenzja. Nieodgadniony. Nieopisany. Wsobny taki. Mnożenie i kurczowe trzymanie się przymiotników, to raczej wyraz bezsilności w próbie opisania bohatera, którego opisywalność jest dość karkołomnym zadaniem. Bo jak tu uchwycić kogoś, kto swojej obecności nie przypieczętował dziennikami, notatkami, listami? Kto wzbraniał się przed publicznymi wypowiedziami? Kto nie szafował oceną …

„Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej” Cezary Łazarewicz

Jej sprawą żył cały przedwojenny Lwów. Dla niektórych była żądną zemsty pospolitą zbrodniarką, dla innych zaś polską odpowiedniczką Alfreda Dreyfusa. W procesie poszlakowym skazana za zabójstwo siedemnastoletniej Lusi Zaremby, córki lwowskiego architekta Henryka Zaremby, któremu prowadziła dom i z którym także prowadziła się pod rękę. W 1939 roku na mocy …

Gliny nigdy nie mówią do widzenia.* „Cienie” Wojciech Chmielarz

Mortka powrócił. Jest jakby bardziej stateczny i opanowany, ale nadal to ten sam doświadczony i skuteczny glina, którego czytelniczy dobrze znają z wcześniejszych powieści Chmielarza. Bohater nie bez skazy, z drobnymi wadami, które obliczone zostały na sympatię odbiorców. Dla przeciwwagi jest i Sucha. Młoda, zdecydowana, bezwzględna. Trochę przerysowana. Po Marvelowsku …

Wszyscy jesteśmy z prowincji. „Wzgórze psów” Jakub Żulczyk. [Notatki z lektury]

Wszystko u Żulczyka jest przerysowane i lepkie. Zybork, scena całej opowieści, tonie w ciepłym i tanim piwie, brudzie oraz pretensjach wszystkich do wszystkiego. Mikołaj, główny bohater, meandruje pomiędzy heroiną, literaturą a Marvelowskim Punisherem.  Nie on jeden zresztą. Jakby czytelnik nagle znalazł się w cyrku i brał udział w kilku przedstawieniach …

Większość punktów odniesienia. „Ma być czysto” Anna Cieplak

Z polską literaturą współczesną mam jak z zrzędliwą ciotką. W miarę możliwości unikam kontaktu, ale gdy już się spotkam, to raczej z poczucia obowiązku niż faktycznej potrzeby. Ale przecież i krewni mogą nas miło zaskoczyć. Książka Anny Cieplak to bowiem dowód na to, że rodzima twórczość prozatorska ma się dobrze. …