Pornograf, literat, skurwiel. Słów kilka o współczesnym bohaterze

W znakomitym filmie Olivera Stone’a „Urodzeni mordercy” główni bohaterowie Mickey i Malory przemierzają legendarną amerykańską Route 66 mordując po drodze przypadkowo napotkane osoby. Wkrótce staja się legendą, gwiazdami mediów. Ich prawdziwa tożsamość przefiltrowana zostaje przez telewizyjny bełkot. Zabójcy stają się herosami, których „działalność” nie podlega już jednoznacznej ocenie. Tak samo jak życie Eduarda Limonowa ( właść. Eduard Sawienko), tytułowego bohatera łotrzykowskiej biografii pióra Emmanuel Carrere, którego publiczne istnienie tyleż ma w sobie prawdy i słów „podobno”, że rozpatrywać je w jakichkolwiek kategoriach naprawdę trudno. I być może niezbyt szczęśliwe jest porównanie z bohaterami Stone’a – wszakże mówimy tu o znacząco innej działalności –  lecz sedno przypadku zostaje zachowane. I to właśnie legenda, a nie rzeczywistość wyznacza dyskurs poznawczy. A czytelnik okazuje się cholernym szczęściarzem, gdyż otrzymuje do ręki (pal licho, że połowa z tego może okazać się czystym łgarstwem!) świetną i wyjątkową historię.

Susan Sontag twierdziła, że dzieciństwo było dla niej więzieniem z którego możliwie szybko chciała się wydostać. Nie inaczej jest w przypadku Limonowa. Urodzony 22 lutego 1943 roku w Dzierżyńsku, od wczesnej młodości żyje w przekonaniu, że jego egzystencja nie powinna skończyć się tam gdzie się rozpoczęła. Jako jedyny syn oficera NKWD dorasta w biedzie, niezrozumieniu, ale także w przekonaniu, że wszystko co lepsze, ważniejsze znajduje się poza granicami Charkowa. Brudne ulice i wszechobecna beznadzieja nie dają ambitnemu i zdolnemu chłopakowi wielkich nadziei. Po kryminalnym epizodzie w rodzinnym mieście, przenosi się więc do Moskwy, gdzie ima się różnych zajęć. Jest krawcem, sprzedawcą książek, kochankiem wyjątkowo wiernym, ale też pisarzem i poetą. Zawsze dążący do doskonałości, gardzi maluczkimi i słabeuszami. Gdy w l974 otrzymuje pozwolenie na wyjazd z Rosji bez wahania opuszcza ojczyznę upatrując w emigracji swoją wielką szansę. Pobyt w Stanach, którego początek naznaczony jest bezdomnością i brakiem perspektyw, owocuje autobiograficzną książką „To ja – Ediczka”, której wydanie przynosi autorowi spory sukces. W upragnionej chwale i uznaniu opuszcza Amerykę, aby z dużym powodzeniem podbijać serca francuskich dam. To właśnie ojczyzna Moliera daje mu to czego odmówiła mu Matka Rosja – sukces i poważanie w kręgach literackich, ale także niezłe zaplecze finansowe. Po pierestrojce nasz bohater powraca do kraju i rozpoczyna walkę o władze, blichtr i sławę, ale też o pamięć Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Tworzy struktury własnej partii Narodowo-Bolszewickiej i tym samym spełnia marzenia o władzy i powrocie do Rosji komunistycznej. Lecz jest jeszcze Putin – wróg numer jeden, którego Limonow jest ostrym i zajadłym krytykiem. No i jest jeszcze niejasna przeszłość naszego bohatera -chociażby dwuznaczne zaangażowanie w konflikt bałkański, oskarżenie o terroryzm i wiele innych podobnych brudnoszarych historii.

A dziś kim jest Limonow?! Prawie siedemdziesięcioletnim punkiem, który bezkrytycznie wierzy w słuszność swoich założeń, niezbyt bogatym, lecz konsekwentnym twardzielem, którego idolem był i nadal pozostaje Józef Stalin oraz Michał Bakunin. I o którym podobno Sołożnicyn miał powiedzieć “mały insekt piszący pornografię” a autor niniejszej książki nie omieszkał doprecyzować tę subtelną charakterystykę nazywając swojego bohatera skurwielem.

Książka Carrere bliższa jest zasadniczo powieści łotrzykowskiej niż biografii sensu stricto. Ten wyjątkowy mariaż dwóch gatunków literackich roboczo można nazwać biografia łotrzykowska – jak wspomniałam na początku właśnie. Wciągająca i niebagatelna opowieść o człowieku, któremu przyszło żyć w trudnych, ale też szalenie ciekawych czasach i którego życiorys wiele mówi o historii Rosji, ale też o Rosji współczesnej. .

Na koniec warto zwrócić uwagę na styl prowadzenia narracji, gdzie wątki biograficzne Limonowa przeplatają się z autobiograficznymi epizodami autora. Liczne wtrącenia i dygresje nadają książce charakter ciekawej opowieści jakiej nie powstydziłby się stary dobry Dumas. A zresztą czy nie kusząca jest powieść, której autor nie boi się słów takich jak „dupa” i „pieprzenie”?! Literacka zaśniedziała etykieta nabrała odrobinę świeżości i perwersji jakże przyjemnej dla czytelnika. Niechaj zatem czytelnik zakupi – bo to pozycja warta uwagi!

***

Za książkę dziękuję Wydawnictwu Literackiemu