Brzemię majątku. „Milionerka. Zagadka Barbary Piaseckiej-Johnson” Ewa Winnicka

Trudno o bardziej wyraziste spełnienie amerykańskiego snu niż biografia Barbary Piaseckiej-Johnson. Uboga, choć wykształcona Polka, która w siermiężnym okresie komunizmu wyrusza do Stanów „za chlebem” i z pokojówki „awansuje” na żonę potentata finansowego Sewarda Johnsona. Jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki, Piasecka otrzymała glejt do świata, który do tej pory był …

Notatki z lektury. „Szczęśliwe wyspy Oceanii. Wiosłując przez Pacyfik” Paul Theroux

Próbując złapać clou książki Theroux, albo precyzyjniej postać samego autora, do głowy przychodzą mi takie pojęcia jak: ksenofobiczny pluralista, apodyktyczny homo viator, ironista i autoironista najwyższej próby, eskapista kajakarz itd. Theroux trudno zdefiniować i tym samym trudno go okiełznać. Poprawność polityczna nie jest jego mocną stroną. Za to łatwość oceny, nawiązywania kontaktów i romantyczna …

Reporter efektywny. „Plaża za szafą. Polska kryminalna” Marcin Kącki

Trzeba mieć niezły tupet (chciałam napisać coś niecoś o jajach, ale jednak trzymajmy się pewnej „kulturalnej konwencji” tego miejsca. Przynajmniej spróbujmy), żeby do roboty reporterskiej podchodzić tak jak Kącki. To znaczy: bezpośrednio, bezkompromisowo, odważnie, i co tu dużo mówić, bezczelnie. Dla przykładu dialog pomiędzy autorem a poznańskim arcybiskupem Paetzem: -Mam …

Anatomia kłamstwa. „Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka” Cezary Łazarewicz

Prawie każdy słyszał o sprawie Przemyka. Morderstwo maturzysty (obok śmierci Pyjasa, Popiełuszki, czy pacyfikacji kopalni Wujek), to jedna z najgłośniejszych zbrodni, która wstrząsnęła opinią publiczną PRL-u i w przypadku której, trudno mówić o szczęśliwy zakończeniu tj. uczciwym procesie i ukaraniu winnych. Cezary Łazarewicz, mimo wydawać by się mogło zgrania tematu, …

Wszystko o wojnie. „Depesze” Michael Herr

Wojna. Michael Herr pisze o niej tak, że lektura „Depesz” wywraca trzewia, morduje duszę, zatrzymuje serce i pozostawia na dłuższym bezdechu. Książka amerykańskiego korespondenta, która na szczęście, choć z dużym opóźnieniem ukazała się w końcu w Polsce (zresztą w świetnym tłumaczeniu Krzysztofa Majera), to zupełny/totalny obraz wojny. Nawet nie tej …

Demitologizacja Dzikiego Zachodu. „Krew i burza. Historia z Dzikiego Zachodu” Hampton Sides

Boskie Przeznaczenie to idea, która „tłumaczyła” wszystko to, co „ludzie lepszego sortu”, tj. waszyngtońscy politycy i amerykańskie wojsko, czynili względem rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej. Rzezie, gwałty, przemoc wobec Indian były więc zwyczajowo i moralnie uzasadnione. Poszukiwanie nowej przestrzeni życiowej i rozwój demokracji wymagał przecież poświęceń i użycia przemocy. A że …

Pogarda wobec ludzi zaczyna się od słów. I od strachu*. „Wieje szarkijja. Beduini z pustyni Negew” Paweł Smoleński

  [źródło] To nie jest tylko reportaż o relacjach pomiędzy Beduinami a Izraelczykami. To jest także reportaż o niesprawiedliwości, pogardzie i obojętności. Paweł Smoleński, jak mało kto, potrafi w sposób precyzyjny a zarazem bardzo dosadni przedstawić bliskowschodnie problemy i tym samym objaśnić europocentrycznym czytelnikom złożoność i problemy regionu. Jest bacznym …

Między karą a konsekwencją. „Dzieci Norwegii. O państwie (nad)opiekuńczym” Maciej Czarnecki

W Norwegii nie „karzemy” dzieci, tylko mówimy o „konsekwencjach”.  Zdanie wytrych, w którym zawarta zostało cała „idea” reportażu (precyzyjniej: publicystyki) Czarneckiego. Książka „Dzieci Norwegii. O państwie (nad)opiekuńczym”,  to opowieść o różnicach kulturowych właśnie. O dualizmie duszy polskiej, „romantycznej” i do bólu praktycznej, norweskiej, której uosobieniem był sam Fridtjof Nansen. Autor …

Po drodze. „Miasto Archipelag. Polska mniejszych miast” Filip Springer

Żeby ruszyć i zwiedzać Polskę (z południa na północ, z zachodu na wschód i w dowolnej konstelacji i układzie) mniejszych miast (zresztą większych też!), to trzeba mieć jednak spore pokłady uporu, pokory, odwagi, samozaparcia, poznawczej pasji, ironii, autoironii i cholera wie, czego jeszcze. A żeby robić to, korzystając z połączeń …

Biografia człowieka wielowątkowego. „Cyrankiewicz. Wieczny premier” Piotr Lipiński

W ostatnich słowach prologu książki Lipiński konkluduje: W historii nie wszystko dzieje się tak, jakby wyglądało na pierwszy rzut oka. Nawet jeśli przeczytamy o tym w książkach. I bez wątpienia należy te słowa potraktować jako motto publikacji i klucz do biografii postaci bezmiar wieloznacznej i na swój sposób nieuchwytnej, wręcz dramatycznej. …

(Nie)śmiertelny Kukuczka. „Kukuczka. Opowieść o najsłynniejszym polskim himalaiście” Dariusz Kortko, Marcin Pietraszewski

Ze świecą szukać osoby, która nie kojarzy nazwiska Kukuczki. Nazwiska – człowieka legendy, który w przeciągu zaledwie ośmiu lat zdobył Koronę Himalajów i Karakorum. Mówiono o Kukuczce: silny, uparty, prostolinijny, ale też bezwzględny. Zimowy wojownik, dla którego zdobycie kolejnego szczytu było nie tylko wyzwaniem, ale wręcz instynktownym imperatywem. Imperatywem, który …

Stygmat koloru. „Czarny jak ja” John Howard Griffin

Amerykańskie Południe, rok 1959. John Howarda Griffin, biały Teksańczyk, postanawia wcielić się w rolę czarnoskórego mieszkańca regionu. Ten szanowany wśród „swoich” dziennikarz, muzyk, fotograf, działacz społeczny oraz bohater wojenny, decyduje, że jego metamorfoza będzie totalna. Goli więc głowę, przyjmuje środki wspomagające czernienie skóry, korzysta z lamp UV oraz farb i …

„Lustro o północy. Śladami Wielkiego Treku” Adam Hochschild

Adam Hochschild, który Południową Afrykę systematycznie od lat 60. odwiedza i eksploruje, napisał wnikliwy reportaż o historii tego nad wyraz niezwykłego, ale też niespokojnego kraju. I choć swoją opowieść zaczyna od wzmianek – o plemiennej przeszłości regionu, zahacza o kolonizację, o wojny burskie i prezydenturę Nelsona Mandeli – to jednak …

„Tsunami tendenko”.”Ganbare! Warsztaty umierania” Katarzyna Boni

Reportaż Katarzyny Boni to tekst kompletny. Wyważona formuła, opowieść skrojona na miarę, językowe mistrzostwo minimalizmu i precyzji. Autorka nie szafuje populizmem i okrucieństwem. „Ganbare! Warsztaty umierania” to także reportaż, który z dużym szacunkiem odnosi się do ofiar tsunami, które nawiedziło Japonię w 2011 roku, ale też ocalałych (co wcale nie …

Rzecz o zauroczeniu ideą. „Każdy został człowiekiem” Piotr Nesterowicz

Zanim Adam Ważyk napisał „Poemat dla dorosłych”, który miał wywołać przestrach, konsternację oraz burzę z piorunami. Zanim Ryszard Kapuściński pokusił się o swój polemiczny tekst „To też jest prawda o Nowej Hucie”, który rozsierdził już rozsierdzonych. Zanim Stalin umarł… . Wszystko, wydawać by się mogło, szło w dobrym kierunku. Przynajmniej …

„A niewiarygodne, które stawało się faktem…”. „Niemiec” Włodzimierz Nowak

Bohatera najnowszej reporterskiej opowieści (aż ręka świerzbi, żeby napisać powieści, dlaczego wyjaśnię dalej) autor oraz recenzenci okrzyknęli drugim Piszczykiem, ba! Szwejkiem nawet. I nie dziwię się zupełnie tej ostatniej konotacji z czeskością, która, patrząc na biogram Kapeli, jest bezmiar uzasadniona. Mnie bowiem bohater reportażu przypominał też, albo przede wszystkim, postać …

„Księga naszych win”. „Głód” Martín Caparrós

Napisać o tej książce, że wzbudza emocje, to mało. Twierdzić, że napisana została przez człowieka targanego emocjami, byłoby z gruntu niesprawiedliwe i upraszczające, choć po części zgodne z prawdą. Bo nie można inaczej, gdy: Co pięć sekund dziecko poniżej dziesiątego roku życia umiera z głodu na planecie, która obfituje w bogactwa. …

„Finnmark to kraniec”. „Hen. Na północy Norwegii” Ilona Wiśniewska

Ilona Wiśniewska swoją poprzednią reporterską książkę „Białe” zaczęła od słów: Łatwo tu zapomnieć, że świat jest gdzie indziej. Rzecz dotyczyła wyspy Spitsbergen i była, jeśli wziąć pod uwagę drugi tytuł pisarki, pierwszym zauroczeniem daleką Norwegią, entuzjastycznym preludium, które to autorka w tomie „Hen” zdaje się nie tyle weryfikować, lecz spojrzeć na współczesną Norwegię z zupełnie …