Kultura wyzwala! Kultura zniewala! O „Mapach dla zagubionych kochanków” N. Aslama

Religia jest częścią kultury. To kultura kształtuje naszą aprobatę lub negacje zjawiska jaką jest wiara w dane bóstwo. Nie ma więc żadnego problemu, gdy wychowani w kulturze szeroko pojętego zachodu jesteśmy członkami wspólnoty chrześcijan lub nawet jesteśmy ateistami. Bądź na odwrót: jesteśmy muzułmanami, mieszkamy w Pakistanie, Afganistanie, Turcji… (oczywiście jest to swoiste uproszczenie). Wszystko to mieści się w granicach normy kulturowej. Gorzej jednakże, gdy jeden z elementów tej na pozór prostej układanki przestanie do siebie pasować. Lecz największym dramatem wydaje się bezkompromisowe trwanie przy rodzimej kulturze, które mimo zmiany środowiska kulturowego (pomijając przyczynę owej zmiany), nijak się ma do zastanej rzeczywistości. Wtedy mogą pojawić się konflikty. Nie tylko te zewnętrzne, które objawiają się ruchami rasistowskimi, lecz również te wewnętrzne, które rozbijają daną wspólnotę (pomijając wartościowanie tego zjawiska).

Książka „Mapy dla zagubionych kochanków” to historia pakistańskiej, wielodzietnej rodziny, która przybyła w latach siedemdziesiątych XX wieku do Wielkiej Brytanii. Rodzina opuściła swój ukochany kraj w poszukiwaniu lepszego życia. Życia, które choć prowadzone jak najdalej od ziemi Mahometa, ma w doskonały i w jak najbardziej wierny sposób przypominać to przed-emigracyjne. Pakistańczycy na ziemi angielskiej starają się tworzyć własne enklawy bytu. Getta, w których sklepy są ich własnością, oferują ich rodzime towary  i materiały.  Prawo ustanowione przez Koran ma również znaleźć przełożenie na doktryny prawa angielskiego. Drugi Pakistan w sercu brytyjskiej korony. Dlatego nie do pomyślenie jest pozamałżeńska miłość dwojga kochających się ludzi – Jungu i Chanda, która ewidentnie wybiega poza przyjęte normy pakistańskiej społeczności.  Para zakochanych musi zginać. Karę wymierzają, zgodnie z przyjętą zasadą,  bracia dziewczyny.  To okryte morderstwo jest szkieletem fabularnym książki. Akcja książki rozpoczyna się w momencie zaginięcia bohaterów, a kończy na procesie skazującym morderców. Lecz poza zaginionymi Jungu i Chanda powieść ma jeszcze dwie znaczące (być może najważniejsze) postacie to Shamas – 65 letni działać społeczny, który stara się zintegrować muzułmańską mniejszą z obywatelami Wielkiej Brytanii, pomagając ziomkom w załatwianiu wszelkich możliwych formalności, zwolennik asymilacji oraz jego żona Kaukab, kobieta wierząca, która za wszelka cenę stara się powstrzymać mit „błogosławionego Pakistanu”, wierna tradycji i religii. Dwie opozycyjne postacie, które reprezentują totalnie inną wizję emigracji. Emigracji, która dla mężczyzny jest nową wspaniałą szansą rozwoju i kobiety, która walczy o własną tożsamość, tęskniąc za krajem przodków.

„Mapy dla zagubionych kochanków” to piękna i poetycka książka, przypominająca „Śnieg” Pamuka (rozliczenie z tradycją) oraz „Kamień cierpliwości” Rahimiego (kunszt literacki, postać kobieca). Nominowana do Nagrody Bookera, zachwyca swoją minimalistycznym językiem oraz wieloaspektowym podejściem do problematyki emigracji (m.in. rasizm Anglików). Autor, sam z pochodzenia Pakistańczyk, dał nam do ręki prawdziwe i rzetelne świadectwo cierpienia, które objawia się w poddańczości tradycji, ale też tęsknoty za tym co utracone – krajem przodków.