„Wokół legendy” – konkurs i recenzja. „Wywiad z historią” Oriana Fallaci

Prolog

Ryszard Kapuściński powiedział kiedyś, że aby mogło powstać jedno własne zdanie, trzeba przeczytać tysiące cudzych. Podczas lektury książki „Wywiad z historią” Oriany Fallaci, która ukazała się na rynku polskim z prawie czterdziestoletnim opóźnieniem (światowa premiera „Interview with History” – 1974), trudno nie odwołać się do słów autora „Imperium”. Wielość kontekstów, wydarzeń, przywołanych postaci, które opisuje w swoich wywiadach włoska dziennikarka, z czasem – co oczywiste – uległy rozmyciu. Nie tyle straciły na znaczeniu, co wyparte zostały przez nowe, świeższe „newsy”. Dlatego współczesny czytelnik-recenzent w mniejszym lub większym stopniu musi lekturę książki Fallaci okupić powtórką z historii. Dla lepszego zrozumienia tekstu, uchwycenia wszystkich zależności i problematyki danych wydarzeń. Jednak przygotowanie merytoryczne do lektury tej fascynującej odysei reporterskiej to nie wszystko. Ważna jest również wrażliwość literacka, taktyka oparta na wyczulonym zmyśle obserwacji, która pozwala dostrzec w tych dwudziestu ośmiu rozmowach arcydzieło dziennikarskiego fachu.

Być jak Fallaci…

We wstępie książki Fallaci pisze, że dziennikarstwo to „nadzwyczajny i straszny przywilej”. Włoska publicystka, która w latach swoich największych reporterskich sukcesów budziła i budzi do dnia dzisiejszego wiele kontrowersji (szczególnie zaś po opublikowaniu w roku 2001 artykułu przerywającego dziesięcioletnie milczenie na łamach „Corriere della Sera” pt: „Wściekłość i duma”), była fenomenem w swoim fachu. Była kobietą – inteligentną, odważną, bezkompromisową. Przed obliczem dziennikarki, czy też wizją wywiadu z nią, drżeli najwięksi politycy. Niezależnie po której stronie konfliktu, żelaznej kurtyny, się znajdowali. Jednakże mało kto miał śmiałość odmówić Fallaci. Bowiem Fallaci się „nie-odmawiało”. Odmowa oznaczała zarówno tchórzostwo, jak wykluczenie z dialogu. Kissinger, Golda Meir, Jasir Arafat, Husajn, Indira Gandhi, William Colby to tylko niektóre nazwiska pojawiające się na kartach tego wydawnictwa. Prestiż i sława, na tych wartościach niewątpliwie bazowała Włoszka. Ranga jej wywiadów była olbrzymia i często wpływały na kształt ówczesnej światowej polityki. Konflikty w Azji, na Bliskim Wschodzie, nielegalne działania CIA w Europie, Wietnam – obszary będące w kręgu jej zainteresowań nie odbiegały od najbardziej palących problemów ówczesnej, nad wyraz niespokojnej rzeczywistości. Lecz nie tylko „wyjątkowa” tematyka, lecz także niebanalny styl i bezkompromisowość nadały rozmowom Fallaci niepowtarzalnych cech, wyznaczając całkiem nową jakość dziennikarską, o której w przedmowie Federico Rampini pisze:

„Żywy kontakt z konkretnymi postaciami, pogłębione dochodzenie na miejscu wydarzeń, zdolności analizy, zbieranie dokumentacji, praca „wykopaliskowa” i interpretacja, która nazywa się dziennikarstwem śledczym.”

Dziennikarka, o której już wówczas krążyły legendy jawi się współczesnemu czytelnikowi przede wszystkim jako postać o klarownych poglądach politycznych. Jak zauważa wspomniany wyżej Rampini:

„Fallaci utożsamia się z uniwersalnymi wartościami, które zrodziły się na Zachodzie – z liberalną demokracją, z prawami człowieka, z wolnością informacji – i właśnie dlatego nie dopuszcza niespójności, nie okazuje pobłażania, kiedy przyłapuje Zachód na rażącym łamaniu tych zasad.”

W dwudziestu ośmiu wywiadach, które składają się na tom „Wywiad z historią” Fallaci wydaje się być zawsze główną bohaterką spotkania. Zafascynowana władzą, świadoma uczestnictwa najważniejszych wydarzeniach politycznych jak i faktu, że jest zarządcą informacji, która może zmienić bieg historii, każde spotkanie traktowała jak walkę (zobacz: „Przedmowa”). I zaprawdę rzadko kiedy wychodziła z tego pojedynku pokonana. Jak sama zauważa:

„Ci, którzy wyznaczają nas los, naprawdę nie są od nas lepsi, nie są inteligentniejsi, ani silniejszy, ani bardziej światli. Najwyżej bardziej przedsiębiorczy, ambitni.”

Niewiele osób ze świata polityki w jej mniemaniu zasługiwało na podziw i szacunek. Dostało się Kissingerowi za Wietnam, nakrzyczała na szefa CIA Colbego za wtrącanie się w sprawy wewnętrzne Włoch, nie omieszkała zapytać arcybiskupa Makariosa o relacje z kobietami, Hajle Sellasje nie uniknął trudnych pytań o wszędobylski głód i śmierć w Etiopii. Do grona nielicznych, których obdarzyła szacunkiem i zaufaniem należeli Willy Brandt, Helder Camera, Indira Gandhi, w szczególności zaś charyzmatyczna Golde Meir. Lecz na takie traktowanie naprawdę należał sobie zasłużyć. Udało się to nielicznym.

Trzy wcielenia dziennikarki. Epilog

Jacek Żakowski charakteryzując Fallaci pisze o jej trzech wcieleniach. Pierwszym – „romantycznej dziennikarki”, drugim – „dojrzałej geniuszki wywiadu politycznego” oraz ostatnim – „islamofobicznej eseistki”. W książce „Wywiad z historią” spotykamy się z tą drugą postacią, gdzie pisarka (tak powiem życzyła sobie być nazywana Fallaci pod koniec życia) będąc u szczytu sławy i popularności, osiągnęła wszystko co w zawodzie dziennikarza możliwe. Rozmowy przeprowadzone w latach siedemdziesiątych 20. wieku, dzięki którymi został okrzykniętą „mistrzynią wywiadu” są dla potencjalnego, współczesnego czytelnika przykładem na to w jaki sposób uprawia się „rasową” żurnalistykę. I choć Ryszard Kapuściński zarzucał jej obawę przed wielokulturowością, ceniąc zasadniczo wyżej Terzaniego, to dziennikarstwo Fallaci, ze swą bezkompromisowością i kobiecym obliczem, stanowi nowy i wyjątkowy rozdział w historii gatunku. Właśnie dlatego, mimo upływu wielu lat, nie straciło nic ze swojej drapieżności i siły.

_____

Wszystkie cytaty pochodzą z:  ”Wywiad z historią”  Oriana Fallaci, Świat Książki, Warszawa 2012.

Recenzja opublikowana na portalu „Lubimy Czytać”

***

KONKURS

Serwis „Lektury reportera”

ogłosił niezwykły konkurs: „Moje miasto, a w nim…” – konkurs na mikroreportaż

Zapraszamy do udziały! 

Na wygranych czekają naprawdę atrakcyjne nagrody! 🙂

Więcej szczegółów >>TUTAJ